Rond 1968 heeft Lima het boek “Il treno nasce così” uitgegeven. In dit boek staat een korte toelichting op, maar vooral veel foto’s over, het productieproces van Lima modeltreinen. In het boek zijn alle teksten 4-talig weergegeven, in het Italiaans, in het Engels, in het Frans en in het Duits. Op deze pagina is de originele Engelstalige tekst overgenomen.

How the train is born

We, at LIMA ’s realized that our customers and friends have been asking us to show a pamphlet “explaining” how the electric train was born. We hope to satisfy, and with our best wishes, to please you all.

Electric train: hate and love.

In regard to the electric train, it seems that adults react with two different attitudes. The passionate and the indifferent. Myself, among the so-called “squares”, belong to a third uncommon class: I feel, a kind of hatred against electric trains. Perhaps, this is the reason why LIMA entrusted me with the introduction to its monograph. Who could be more objective than l? No need to under-go psycho-analysis in order to know that every negative attitude has afar origin. An origin which often goes back to childhood. Yes, when I was a child I had an enormous, deep, undeniable passion for an electric train.

l dreamt and longed for one, and looked in toy shops tor hours. I was suggested to me that to appease this love of mine, the only thing to do, was to ask for, or to buy one myself. This was the heart of the matter. My parents, and myself, could not afford an electric train. At that time, ten years ago, they cost too much. Then-it was the classic amusement for rich children; the ones who were not rich, found their noses pressed against the shop window just looking in. No wonder my love changed to hate tor trains. The years went by and I became a father. Obviously, I tried to give to my children what I never had, when I was a kid. I remember, one day, I entered a toy shop: and enquired about miniature electric railways, I chose a large model and asked how much. l was surprised at the low price, for so many items. So little cost that if it had existed when l was a child, I could have bought it. Miracle?

Cheap quality? Stock to be cleared off? “No, Sir” answered the shop assistant rather amused, “that’s LIMA!”. My curiosity grew further. Then the newspaper sent me to Venice to make some reports, and I took the opportunity to visit LIMA’s factories there. The president of LIMA, who popularized the electric train showed me around his firm. l always thought that toys, and miniature railways, were manufactured by craftsmen only. l was wrong! LIMA‘s production — trains in scale HO, N and Giumbo trains for the younger child — is almost entirely automatic. l said almost, because, certain delicate stages of manufacture are still carried out manually. Automation means faster working processes, lower costs, and consequently, fairer selling prices.

This is the reason for LIMA’s terrific low prices. Another reason is, every single part of LIMA’s miniature railway is manufactured by LIMA itself. Even the transformers. Being well acquainted with industrial problems, it’s easy to understand the advantages gained for the firm and customer in not having to rely upon third persons. LIMA had to build three factories for the whole manufacturing cycle, where more than 500 skilled workers are employed. The commercial organisation is very efficient. Our electric trains are distributed through-out Italy and all over the world, and everywhere, they meet with success. Just to give an example, let me say that LIMA were able “to conquer” Japan, the country where the toy industry has reached a high in quality standards.

Leone Neri

( afbeelding: Mr. Ottorino Bisazza the Chief Engineer and President. / bron: boek Lima Il treno nasce così / page 17 )

Mr. Ottorino Bisazza the Chief Engineer and President – with his personal guidance, LIMA has become one of the most important of toy-industries, thanks to the firm’s policy of aiming at top quality and popular prices. Mr O.B. has made the electric train hobby, very popular, and easy to afford.

The structure of Lima

LIMA‘s electric trains are born from original drawings that LIMA gets from the most important railways Companies in the world. Of course, the drawings are worked out by LIMA’s technical staff which adapt them to the miniature trains productions requirements. The drawings made are sent to the mould production department. In this department skilled workers are employed as their task involves high precision and specialization. At the same time the list of the parts which will form the locomotives or the waggons, is passed on to the computers’ centre which helps the program’s forecast depending on the production’s requirements,

Manufactured parts go to the semi-finished parts store from where they are distributed to two departments whereas locomotives, transformers, waggons and rails are assembled and varnished on two different chains. Every single part undergoes very strict and severe tests in order to make sure of the perfect execution of it. The boxing department makes the choice of the items, composing different sets which common excellences are niceness and sturdiness. Lima is an industry with a complete production’s cycle. Even the boxes for packaging are made at LIMA’s: special machines built by LIMA itself make the specially shaped boxes.

( afbeelding: The structure of Lima (1) / bron: boek Lima Il treno nasce così / page 22 )

1. Orders’ situation
2. Program’s situation
3. Process orders
4. Semi-manufactured situation
5. Finished goods’ situation
6. Sales
7. Orders
8. Program’s situation
9. Program’s data
10. Orders developments
11. Process orders
12. Invoices
13. Shipped
14. Sales’ statistics
15. Delivery note
16. Order’s statistics
17. Trade department
18. Forcast department
19. Raw materials store
20. Machines department
21. Semi-manufactured store
22. Assembling
23. Finished goods store
24. Packing
25. Boxing
26. Administration department
27. Shipment department

( afbeelding: The structure of Lima (2). / bron: boek Lima Il treno nasce così / page 24 )

1. Direction
2. Administration department
3. Trade department
4. Technical department
5. Mould manufactured department
6. Raw materials store
7. Machines department
8. Semi-manufactured store
9. Varnishing department
10. Assembly department locomotives and transformers
11. Packages manufactured
12. Varnishing department
13. Assembling department coaches and trucks
14. Boxing department
15. Store department
16. Shipping department
17. Varnishing department
18. Assembling department accessories and cheap items

( afbeelding: … / bron: boek Lima Il treno nasce così / page 26 )

( afbeelding: computer room / bron: boek Lima Il treno nasce così / page 27 )

( afbeelding: pantographs for the mould developments / bron: boek Lima Il treno nasce così / page 28 )

( afbeelding: some of the machines for the moulding supports and the plastic moulding machines / bron: boek Lima Il treno nasce così / page 29 )

( afbeelding: some of the machines for the moulding supports and the plastic moulding machines / bron: boek Lima Il treno nasce così / page 30 )

( afbeelding: some of the machines for the moulding supports and the plastic moulding machines / bron: boek Lima Il treno nasce così / page 31 )

This first series of photographs show the initial manufacturing stages: the technical department, computer room, the pantographs for the mould developments, some of the machines for the moulding supports and the plastic moulding machines.

( afbeelding: some of the machines for the moulding supports and the plastic moulding machines / bron: boek Lima Il treno nasce così / page 32-33 )

( afbeelding: … / bron: boek Lima Il treno nasce così / page 34 )

( afbeelding: … / bron: boek Lima Il treno nasce così / page 35 )

The first ‘photo shows that the printing of symbols and writing on the waggons and locomotives are absolutely identical to the original ones. The other ‘photos show an assembling chain: some stages of electric motor assembling, the placing of electric motors into the trucks, and assembling of the trucks to the chassis.

( afbeelding: … / bron: boek Lima Il treno nasce così / page 38 )

( afbeelding: … / bron: boek Lima Il treno nasce così / page 39 )

( afbeelding: … / bron: boek Lima Il treno nasce così / page 40 )

( afbeelding: … / bron: boek Lima Il treno nasce così / page 41 )

( afbeelding: … / bron: boek Lima Il treno nasce così / page 42 )

( afbeelding: … / bron: boek Lima Il treno nasce così / page 43 )

( afbeelding: … / bron: boek Lima Il treno nasce così / page 44 )

( afbeelding: … / bron: boek Lima Il treno nasce così / page 45 )

( afbeelding: … / bron: boek Lima Il treno nasce così / page 46 )

( afbeelding: … / bron: boek Lima Il treno nasce così / page 47 )

Al motors are tested for efficiency and smoothness of the truck’s performance. The following ‘photos show the mounting of the body bearing on the chassis, and the very severe test which ends a complete series of tests, for durability.

( afbeelding: … / bron: boek Lima Il treno nasce così / page 49 )

( afbeelding: … / bron: boek Lima Il treno nasce così / page 50 )

( afbeelding: … / bron: boek Lima Il treno nasce così / page 51 )

LIMA ‘takes great care in the copying of the waggons. Every nation’s waggons are reproduced, rails and exchange points are manufactured ln a large range allowing the completion of every kind of line.

( afbeelding: … / bron: boek Lima Il treno nasce così / page 52-53 )

( afbeelding: … / bron: boek Lima Il treno nasce così / page 54 )

( afbeelding: … / bron: boek Lima Il treno nasce così / page 55 )

( afbeelding: … / bron: boek Lima Il treno nasce così / page 56 )

( afbeelding: … / bron: boek Lima Il treno nasce così / page 57 )

A stage in the manufacture of level crossings, which make interesting and spectacular lines. LIMA produces electric motors and transformers needed for its sets. The ‘photos show the transformers main settling stages.

( afbeelding: … / bron: boek Lima Il treno nasce così / page 59 )

( afbeelding: … / bron: boek Lima Il treno nasce così / page 60 )

( afbeelding: … / bron: boek Lima Il treno nasce così / page 61 )

( afbeelding: … / bron: boek Lima Il treno nasce così / page 62-63 )

( afbeelding: … / bron: boek Lima Il treno nasce così / page 64 )

( afbeelding: … / bron: boek Lima Il treno nasce così / page 65 )

( afbeelding: … / bron: boek Lima Il treno nasce così / page 66 )

( afbeelding: … / bron: boek Lima Il treno nasce così / page 67 )

( afbeelding: … / bron: boek Lima Il treno nasce così / page 67 )

( afbeelding: … / bron: boek Lima Il treno nasce così / page 68 )

( afbeelding: … / bron: boek Lima Il treno nasce così / page 69 )

( afbeelding: … / bron: boek Lima Il treno nasce così / page 70-71 )

( afbeelding: … / bron: boek Lima Il treno nasce così / page 71 )

A glimpse of LIMA’s testing laboratory. Here new models are tested, and all new lines are studied. The most interesting lines are produced in series, specially packed, and sold to those who wish to extend their railway equipment.

( afbeelding: LIMA’s testing laboratory / bron: boek Lima Il treno nasce così / page 72-73 )

All of LIMA’s production is packaged, and a variety of packing boxes are available. From the tiny box containing the spare part to the largest one containing the complete assembly for mounting a ready-to-work electric train.

( afbeelding: … / bron: boek Lima Il treno nasce così / page 75 )

( afbeelding: … / bron: boek Lima Il treno nasce così / page 76-77 )

( afbeelding: … / bron: boek Lima Il treno nasce così / page 77 )

All over Italy are LIMA‘s miniature railways, in the cities. and the smallest villages, there’s not a place in Italy where LIMA has not supplied. The distribution is made through wholesalers and retailers. The most favourable sales’ period is from November to January, with the highest in December. With supply demands from all over the world, Summertime production increases, and reaches its highest peak.

( afbeelding: … / bron: boek Lima Il treno nasce così / page 78 )

Yearly export sales’ increasing percentage in reference to the year before.

( afbeelding: export sales’ increasing / bron: boek Lima Il treno nasce così / page 80 )

( afbeelding: export sales’ increasing / bron: boek Lima Il treno nasce così / page 82-83 )

The advertising and promotional activities

Remarkable indeed is the press advertising activity of LIMA — also the Important re-views for the children’s, weekly magazines, catalogue publications, — the cinema, radio and television. Promotional activity is pursued by initiatives which have the success of both retailer and the public.

( afbeelding: … / bron: boek Lima Il treno nasce così / page 87 )

( afbeelding: … / bron: boek Lima Il treno nasce così / page 88 )

( afbeelding: … / bron: boek Lima Il treno nasce così / page 89 )

( afbeelding: … / bron: boek Lima Il treno nasce così / page 90 )

( afbeelding: … / bron: boek Lima Il treno nasce così / page 91 )



The FF.SS. (Italian railways of the State) entrusted LIMA with the task of carrying Out in scale – N – the reproduction of electric locomotive E 444. the notorious – Tortoise -. The photo shows the ceremonious presentation of the -Tortoise – to the Minister of Transport, On. Scalfaro, by the Directors of LIMA.

( afbeelding: ceremonious presentation of the -Tortoise – to the Minister of Transport / bron: boek Lima Il treno nasce così )

( afbeelding: Show Trade in Hong Kong / bron: boek Lima Il treno nasce così / page 93 )

( afbeelding: A Lima plastic in a big store of Tokyo / bron: boek Lima Il treno nasce così / page 93 )

( afbeelding: Lima’s stand in Amsterdam / bron: boek Lima Il treno nasce così / page 94 ) ( afbeelding: Lima’s stand om Wien / bron: boek Lima Il treno nasce così / page 94 )

( afbeelding: Shop window in Tokyo / bron: boek Lima Il treno nasce così / page 95 )

( afbeelding: Show trade in Singapore/ bron: boek Lima Il treno nasce così / page 95 )

Made by LIMA S.p.A. – Vicence
With the co-operation of the
Studio Time – Milan
Photographs and photoliths by
Fototecnica – Vicence
Printed by
Palladio – Vicence

Download het boek Il treno nasce così:

Een digitale reconstructie van dit boek is beschikbaar als pdf-bestand binnen de kaders van een Creative Commons Naamsvermelding – Niet Commercieel – Geen Afgeleide Werken 4.0 Internationaal licentie. Let op: Lima is (en blijft) rechthebbende op het auteursrecht (vorm en inhoud) van het boek LIMA – Il treno nasce così.



Download “Lima - Il treno nasce cosi.pdf” Lima - Il treno nasce cosi (spread).pdf – 2387 keer gedownload – 112,87 MB

In augustus/september 1978 heeft er in het tijdschrift Ferrovie (nummer 218) een vijf pagina’s groot artikel gestaan over de fabricage van Lima modeltreinen. Het originele artikel is geschreven in het Italiaans, voor deze pagina is het artikel (vrij) vertaald in het Nederlands. Vanzelfsprekend is het artikel geschreven vanuit het Lima oogpunt. Er is echter geen verschil tussen de fabricage van Lima modeltreinen en de modeltreinen van Lucky Life en/of HEMA.

Modeltreinen uit Vicenza

Een bezoek bij Lima thuis

D. Guarnieri

De naam Lima is inmiddels wereldwijd bekend en miljoenen mensen hebben thuis een miniatuurtrein van deze firma uit Vicenza. Lima begon zo’n twintig jaar geleden met de productie van modeltreinen, en was toen vooral gericht op lage verkoopprijzen. In de jaren daarna heeft Lima continu de productie verbeterd, waardoor steeds meer treinliefhebbers werden aangetrokken en tegelijkertijd zij hun goede verkoopprijzen konden handhaven. Dit alles is mogelijk dankzij een uitstekende organisatie. Het feit dat Lima momenteel de grootste miniatuurtreinfabrikant ter wereld is, is helaas niet erg bekend onder modelspoorliefhebbers. Het leek ons daarom buitengewoon interessant om het productieproces en technische oplossingen van deze grote fabrikant van spoorwegmodellen in een artikel te illustreren.

( afbeelding 1: Op de tafels van het technische kantoor begint het grote avontuur van het bouwen van een modelspoormodel. / bron: tijdschrift Ferrovie (nummer 218) )

De eerste fase voor de realisatie van een model begint, zoals altijd, op de tekentafels van het technische kantoor aan de via lmperiali (onthoudt overigens dat Lima twee fabrieken heeft: één in Vicenza en één in Isola Vicentina, een paar kilometer van de hoofdstad). Uit dit kantoor komen tekeningen, foto’s, documentatie en alles dat kan worden gebruikt voor de goede realisatie van een nieuw model. De keuzes van buitenlandse modellen worden gemaakt op basis van indicaties welke de Lima-vertegenwoordigers van de afzonderlijke landen doorgeven. Zij maken op hun beurt gebruik van kennis en informatie van de betreffende spoorwegmaatschappijen. Vaak bieden de spoorwegmaatschappijen ook de benodigde documentatie aan voor de modellen die gemaakt gaan worden. Voor de Italiaanse markt is de situatie net iets anders, een precieze kennis van de behoeften van modelspoorliefhebbers ontbreekt hier soms. Hierbij dient gezegd te worden dat Italiaanse modelspoorliefhebbers niet vaak hun verlangens of hun verwachtingen aangeven. Voorlopig produceert de fabriek daarom voornamelijk de nieuwe modellen die de FS heeft aangekocht zoals bijvoorbeeld de E.656 “Pendolino”.

( afbeelding 2: De afdeling waarin de mallen worden gemaakt. Op de voorgrond, een EDM-machine (red: Met een vonkverspanen kunnen vormen gemaakt worden uit geleidende metalen). / bron: tijdschrift Ferrovie (nummer 218) )

In de ontwerpfase wordt altijd geprobeerd om zoveel mogelijk onderdelen die al in productie zijn, zoals bijvoorbeeld wielen of de koppeling, her te gebruiken. Vooral een adequate positionering van de standaardmotor in de carrosserie kan soms, vanwege de vorm van het model, lastig zijn. Mocht de motor niet in de behuizing passen dan dient een geheel nieuwe motor ontworpen worden. Tot nu toe zijn de Lima technici er echter altijd in geslaagd de bestaande motor in de carrosserie te huisvesten.

Daarna wordt het model opgesplitst in verschillende delen om daar vervolgens de mallen voor te fabriceren, denk hierbij aan het frame, de carrosserie, het dak, etc. Hierbij is speciale aandacht voor alle details van het model. Er moet worden vastgesteld of het technisch mogelijk is om de details rechtstreeks in de mal te verwerken. Als dat niet mogelijk is dan dienen er voor de details afzonderlijke mallen gemaakt te worden en worden de details achteraf gemonteerd.

( afbeelding 3: Vorming van de frames voor tweeassige goederenwagens. / bron: tijdschrift Ferrovie (nummer 218) )

Deze keuzes worden naast technische redenen ook bepaald door het kostenaspect. Als voorzien wordt dat de realisatie van een bepaald detail te veel problemen gaat veroorzaakt dan wordt dit, indien de kosten laag gehouden dienen te worden, uiteraard niet uitgevoerd. In de regel worden er vooraf geen prototypen van de modellen gemaakt, behalve als de te reproduceren locomotief bijzonder lang is en er verwacht wordt dat er problemen kunnen optreden bij bijvoorbeeld het rijden door bochten en/of over wissels. Logischerwijs gelden deze problemen niet voor de goederenwagons en rijtuigen.

Nadat het ontwerp is voltooid, worden de mallen gemaakt. Deze mallen zijn belangrijk voor het fabricageproces en dienen zo nauwkeurig mogelijk te zijn. Grote stalen vormen worden gemaakt van de verschillende delen waarin het model eerder was opgedeeld (3,5 keer vergroot voor H0 en 5 keer vergroot voor N). Vervolgens worden middels deze mallen, met behulp van een pantograaf, de echte mallen in de gewenste schaal gegraveerd (wederom met een verhouding 3,5 of 5 tussen mal en mal). Voor de reproductie van details die niet in de mal kunnen worden verwerkt gebruikt Lima een zeer geperfectioneerd EDM-systeem (red: vonkverspaner). Nadat de mallen zijn gemaakt, kan het productieproces beginnen en worden met behulp van de mallen de verschillende delen van het schaalmodel gegoten.

( afbeelding 4: Montage van de details aan een Engelse stoomlocomotief. / bron: tijdschrift Ferrovie (nummer 218) )

Het vormen wordt uitgevoerd met speciale machines waarin polystyreenkorrels worden geplaatst in de kleur die het meest geschikt is voor de uiteindelijke kleuren van het model, bijvoorbeeld wit voor de koeltanks, zwart voor frames, grijs voor FS-coaches enzovoort. Deze machines hebben een productiecapaciteit van ongeveer 300 stuks per uur.

Laten we nu verder gaan met het de afdeling voor het verven en het opdrukken van de opschriften. Ook voor deze handeling is vooraf goede documentatie onmisbaar. Het verven wordt uitgevoerd middels een spuitsysteem. Indien een model meerkleurig is zijn er speciale maskers aanwezig die die moeten voorkomen dat de kleuren uitlopen maar tegelijkertijd de bewegingsvrijheid tijdens het spuiten moeten garanderen. De opdrukken worden aangebracht met een zeefdruksysteem. Bij eén systeem wordt eerst een pad in de gewenste kleur gedrenkt. Vervolgens wordt middels de pad de gewenste belettering op het plastic afdrukt. Een ander systeem werkt min of meer zoals een rotatiedrukmachine op papier werkt en hiermee kunnen verschillende opdrukken tegelijkertijd op het model worden aangebracht.

( afbeelding 5: Algemeen testen van de modellen. / bron: tijdschrift Ferrovie (nummer 218) )

De wikkeling van de motorankers wordt uitgevoerd met behulp van speciale automatische wikkelmachines. Andere machines maken de metalen wielen waarop de as wordt aangebracht inclusief de kunststof isolatielaag. Op dit punt zijn alle verschillende onderdelen klaar om te worden geassembleerd.

De assemblage wordt uitgevoerd in een ketting. Een groep arbeiders assembleert de motor op het chassis en test de contacten. Een tweede werkgroep bevestigt de “carrosserie” aan het frame door middel van schroeven of verbindingen, voegt de vereiste ballast toe en tests op een ovaal traject de werking van het model. Alle locomotieven doorlopen deze test. Het model is nu echter nog niet af. Een derde groep werknemers zorgt voor de afwerking en past de details toe die niet direct in de mallen konden worden meegenomen zoals de buffers, leuningen, enz. Voor het getrokken materiaal (wagens en rijtuigen) is de montage logischerwijs korter en eenvoudiger.

( afbeelding 6: Hermetische sluiting van de transformator in overeenstemming met de geldende veiligheidsnormen. / bron: tijdschrift Ferrovie (nummer 218) )

De montagesystemen in Lima zijn zeer doordacht waardoor producten snel in elkaar gezet kunnen worden. Dit helpt vanzelfsprekend ook om kosten te beheersen. In het bijzonder vindt de montage van de drijfstangen aan de wielen van de stoomlocomotieven in zeer korte tijd plaats. Deze taak wordt uitgevoerd door zeer gespecialiseerd personeel. Deze methodes in combinatie met de productiecapaciteit van de medewerkers laten dagelijks toe dat er tussen de 8.000 tot 10.000 locomotieven en tot 30.000 wagons en rijtuigen wordt geproduceerd!

Alle gemonteerde modellen worden in een magazijn geplaatst en wachten op inpakken. Hier worden alle stoomlocomotieven nogmaals gecontroleerd en getest. Voor de overige producten, inclusief elektromagnetische wissels, transformatoren en seinen worden monsters genomen en gecontroleerd. Als het percentage storingen een vooraf ingesteld maximum overschrijdt, wordt de volledige productie teruggestuurd naar de afdeling assemblage voor revisie.

( afbeelding 7: Inpakafdeling van de modellen en startsets. / bron: tijdschrift Ferrovie (nummer 218) )

Een speciale vermelding verdient de verpakking van de modellen. Lima produceert zijn eigen dozen van polystyreenschuim welke bijzonder stevig zijn. Het kartonnen deksel met cellofaanvensters biedt een direct zicht op het model.

De productie van de rails en transformatoren vindt ook plaats via geavanceerde technologie. Wat de elektromagnetische wissels betreft, wordt een handmatige en automatische controle uitgevoerd die het elektrische mechanisme verschillende keren in werking stelt. De transformatoren worden onderworpen aan drie verschillende controles. De eerste controle bestaat uit het controleren van de te leveren stroom en spanning. Tijdens de tweede controle wordt de apparatuur overladen met twee of drie keer de nominale belasting. Tot slot, bij de derde controle, na de hermetisch afsluiting van de behuizing van de nettransformator in verband met de veiligheidsregels, wordt een algemene controle uitgevoerd. Ook deze producten worden, net als de overige producten, opgeslagen in het magazijn in afwachting van verzending over de hele wereld. Verzending vindt plaats van Zweden tot Zuid-Afrika, van de Verenigde Staten tot Australië.

( afbeelding 8: Gieten van geëxpandeerde polystyreen-omhullingen die door Lima worden uitgevoerd in de fabriek van Isola Vicentina. / bron: tijdschrift Ferrovie (nummer 218) )

Ten slotte moet eraan worden herinnerd dat er bij Lima ook een afdeling is waar demonstratie- en tentoonstellingsmodellen worden gemaakt. Lima en zijn distributienetwerk zijn klaar om te voldoen aan de behoeften van grote en kleine modelspoorliefhebbers over de hele wereld!

Wij zijn van mening dat dit brede overzicht van de productie en de verschillende verwerkingsfasen van de Lima-modellen de modelspoorliefhebber hebben geïnteresseerd. De realisatie van elk product, zoals wij dat hebben gezien, toont het gebruik van de technologische mogelijkheden en het toepassen van constructieve oplossingen door zeer gespecialiseerd personeel.

We hebben eerder gezegd dat Lima wereldwijd de grootste fabrikant van modeltreinen is en dat de ontwerpers beschikbaar zijn om meer Italiaanse modellen te maken zodra zij van de modelspoorliefhebbers hier concrete vragen over krijgen. Het zou zonde zijn om er niet van dit aanbod te profiteren! Het is nu aan enthousiastelingen om zichzelf uit te spreken. Wij willen graag de woordvoerder zijn voor hun behoeften.

( afbeelding 9: De moderne inrichting van het verzendmagazijn. / bron: tijdschrift Ferrovie (nummer 218) )

Foto’s van pagina 631 tot pagina 635, in de volgorde van publicatie:

1. Op de tafels van het technische kantoor begint het grote avontuur van het bouwen van een modelspoormodel.
   
   
2. De afdeling waarin de mallen worden gemaakt. Op de voorgrond, een EDM-machine (red: Met een vonkverspanen kunnen vormen gemaakt worden uit geleidende metalen).
   
   
3. Vorming van de frames voor tweeassige goederenwagens.
   
   
4. Montage van de details aan een Engelse stoomlocomotief.
   
   
5. Algemeen testen van de modellen.
   
   
6. Hermetische sluiting van de transformator in overeenstemming met de geldende veiligheidsnormen.
   
   
7. Inpakafdeling van de modellen en startsets.
   
   
8. Gieten van geëxpandeerde polystyreen-omhullingen die door Lima worden uitgevoerd in de fabriek van Isola Vicentina.
   
   
9. De moderne inrichting van het verzendmagazijn.
   
   

( bron: Modellismo i Ferrovie Italmodel 218 agosto/settembre 1978 )

De geschiedenis van Lima treinen is met wat speurwerk op internet deels te reconstrueren, de geschiedenis van de HEMA-treinen is lastiger te achterhalen. Vanzelfsprekend heb ik eerst bij de bron geïnformeerd maar zowel HEMA (afdeling archief) als Hornby hebben bijna geen informatie meer over het tijdperk dat de HEMA modeltreinen verkocht.

Ik kan op deze pagina enkel de feiten weergeven zoals deze tot nu toe bekend zijn. Mocht er nieuwe informatie bekend worden dan zal deze pagina aangevuld worden.

Overigens was HEMA niet het enige warenhuis dat zijn eigen modeltreinen verkocht, vermoedelijk was HEMA wel het enige warenhuis dat de modeltreinen onder haar eigen naam (eerst Lucky Life en later HEMA) verkocht. Vroom en Dreesman verkocht bijvoorbeeld ook modeltreinen. Zij kozen voor het toen nog Franse merk Jouef. V&D verkocht deze modeltreinen echter onder de merknaam Jouef met op de doos de aanvullende tekst “Speciaal vervaardigd voor Vroom & Dreesman” (soms in het Engels als “Specially made for Vroom & Dreesman”). Ook het sortiment was bij V&D vele malen kleiner dan bij de HEMA. Verkocht V&D losse rails, locomotieven of wagons? Ik kan mij dat niet herinneren.

( afbeelding: Details van 2 door Vroom & Dreesman verkochte startsets van Juoef met het opschrift “Speciaal vervaardigd voor Vroom & Dreesman” / bron: advertenties marktplaats )

Nederland was niet het enigste land waar Lima producten onder een andere merknaam werden verkocht. In bijvoorbeeld Duitsland verkocht het postorderbedrijf Quelle Lima modeltreinen onder de merknaam Goodplay.

( afbeelding: Details van 2 door Vroom & Dreesman verkochte startsets van Juoef met het opschrift “Speciaal vervaardigd voor Vroom & Dreesman” / bron: advertenties marktplaats )

Omstreeks 1962 is HEMA gestart met de verkoop van Lucky Life treinen. De exacte datum weet de HEMA zelf ook niet meer maar als we de catalogi herleiden vanaf de catalogus waar een jaartal op vermeld staat (1972-1973) dan kom je uit rond 1962. Omdat de catalogi tot 1972 geen jaartalaanduidingen hebben is niet te zeggen of de catalogi van voor deze datum een kalenderjaar overspande (bijvoorbeeld 1962) of steeds twee kalenderjaren overspande (bijvoorbeeld 1962-1963).

De laatste HEMA-treincatalogus met jaartal is de catalogus van 1982. Daarna is er nog één catalogus uitgekomen en we kunnen ervan uit gaan dat deze hoort bij het jaar 1983. Omstreeks 1983 is de HEMA dus gestopt met de verkoop van modeltreinen.

Lucky Life

Zoals hiervoor al genoemd verkocht HEMA in het begin de Lima treinen onder de eigen naam Lucky Life. Op de catalogi van 1962 tot en met 1965 stond de naam Lucky Life voorop de catalogus vermeld. In de periode 1966 tot en met 1971 stond de naam Lucky Life niet meer op de omslag maar nog wel in de inleiding en ook soms op de pagina’s vermeld.

( afbeelding: Lucky Life logo in de catalogus 1964 (pagina 14) / bron: Lucky Life catalogus 1964 )

Vanaf de catalogus 1972-1973 komt de naam Lucky Life niet meer voor en wordt er gesproken over “Elektrische Treinen in de HEMA” of over “HEMA treinen”.

Catalogus

Voor zover ik heb kunnen achterhalen is er in de periode 1962-1983 ieder jaar een nieuwe HEMA-treinen catalogus uitgekomen. De uitzondering hierop zou 1972 kunnen zijn indien de catalogi van voor 1972 de kalenderjaren zouden volgen. Dan zou de volgorde zijn: 1971, 1972-1973. Echter omdat de Lima catalogi uit deze periode ook steeds twee kalenderjaren overbruggen is het vermoeden dat dit ook voor Lucky Life / HEMA van toepassing is. De overgang van twee kalenderjaren naar één kalenderjaar is in ieder geval voorgekomen in 1976 met eerst de catalogus 1975-1976 en daarna de catalogus van 1976.

Daarnaast valt op dat de catalogi 1974-1975, 1975-1976 en 1976 elkaar qua jaartal overlappen. Er is ook een catalogus 1972-1973 bekend maar geen catalogus 1973-1974. Dat zou betekenen dat voor het jaar 1974 geen overlappende catalogus is uitgekomen.

Nummering

In de beginjaren volgde de HEMA de modelnummering van Lima. De modellen hadden in de periode 1962 tot en met 1964 in beide catalogi dezelfde viercijferige nummering. Bijvoorbeeld de gesloten wagon had zowel bij Lima als bij de HEMA catalogusnummer 3101. In de periode 1965 tot en met 1973 kregen alle HEMA modeltreinen een nieuw zescijferig nummer steeds beginnend met het nummer 63. Zo blijft de gesloten goederenwagon bij Lima nummer 3101 behouden maar krijgt deze bij de HEMA nummer 632303. De laatste vier cijfers (2303) hebben geen enkele relatie meer met de Lima catalogusnummers.

( afbeelding links: Gesloten wagon catalogus 1964 met nummer 3101 | afbeelding rechts: Gesloten wagon catalogus 1965 met nummer 632303 / bron: Lucky Life catalogus 1964 en 1965 )

Vanaf 1975 kiest HEMA voor weer een andere nummering. De modellen hebben nog wel steeds een viercijferig nummer, maar nu met het voorvoegsel 1534. Het totale nummer bestaat nu uit acht cijfers. Zo krijgt bovengenoemde gesloten goederenwagon het nummer 15341406. Al in 1978 wordt de nummering weer aangepast, het voorvoegsel 1534 wordt veranderd in 1544. Ook nu bestaat het totale nummer weer uit acht cijfers. De nummering met voorvoegsel 1544 blijft HEMA houden tot ze in 1983 stopt met de verkoop van Lima modeltreinen. Het catalogusnummer voor deze wagon in de Lima catalogi is overigens 3185 (1977) en 30 3185 (1979).

( afbeelding links: IJzertransportwagon catalogus 1977 met nummer 15341426 | afbeelding rechts: IJzertransportwagon catalogus 1979 met nummer 1544 1426 / bron: HEMA catalogus 1977 en 1979 )

Leuk detail is dat het NS logo in spiegelbeeld is afgedrukt.

Lima, een afkorting voor Lavorazione Italiana Metalli e Affini (vrij vertaald: metaalbewerking en aanverwante producten Italie) is opgericht in 1946 als onderdelenleverancier voor de Italiaanse spoorwegen (F.S. Italia). Toen eind jaren 40 de spoorwegen besloten om hun eigen onderdelen te gaan produceren is Lima overgestapt op het produceren van speelgoedauto’s, -boten en -treinen.

Rond 1953 begon Lima in Vicenza (Italie) met het maken van goedkope (primitieve) modeltreinen. Gedurende de jaren 50 kregen de modellen gaandeweg meer detail en werd het aanbod groter. Rond 1962 (het jaar dat HEMA begon met de verkoop van Lima producten onder de naam Lucky Life) produceerde Lima onder meer modellen van de Franse, Belgische, Nederlandse en Duitse spoorwegen.

( afbeelding: De Lima fabiek aan de kruising van Via G.B. Imperiali 77 / Via Alessandro Massaria 40 (1957-1971) / (1971-1987), 36100 Vicenza. / bron: Google Map Data 2018 )

In 1988 verhuisde de fabriek vanuit Vicenza zo’n 20 kilometer noordwest naar Isola Vicentina. De fabriek is Isola Vicentina wordt al eerder genoemd in een artikel uit 1978. Voor een bepaalde periode heeft Lima dus twee vestigingen gehad. Op het moment van sluiten van de fabriek in Vicenza verkoopt HEMA al vijf jaar geen modeltreinen meer.

( afbeelding: De Lima fabiek (1988-2004) aan de Via Capiterlina 66, 36033 Isola Vicentina staat te koop / bron: Google street view 2017 )

Een unieke eigenschap van Lima was dat zij in staat waren naast grote partijen ook kleine partijen van minder dan 1000 eenheden te produceren. Hierdoor was het ook mogelijk om de modellen, naar wens van de opdrachtgever, te laten afwijken in kleur en/of opschrift ten opzichte van het oorspronkelijke Lima model. Lima modellen werden vanzelfsprekend verkocht onder de eigen merknaam maar deze werden ook verkocht onder merknamen als Charmerz, AHM, Model Power, Minitrain en dus ook onder de namen Lucky Life en later HEMA.

( afbeelding: Medewerkers in de Lima fabiek in Vicenza, circa 1978 / bron: tijdschrift Ferrovie, augustus/september 1978, nummer 218 )

In 1992 werd Lima overgenomen door Rivarossi, Rivarossi nam daarna (1997) ook nog de merken Arnold, en Jouef over. Lima bleef na de overname wel modellen onder de eigen merknaam uitbrengen. In de jaren negentig verkocht Lima modellen uit bijna alle Europese landen met uitvoeringen in zowel wisselstroom als gelijkstroom. De Lima catalogus was eind jaren negentig uitgegroeid tot bijna 300 pagina’s. De vraag naar modeltreinen nam halverwege de jaren negentig echter af (opkomst (spel)computer?) en in 2004 heeft Hornby Railways de merken Lima, Rivarossi, Arnold, and Jouef opgekocht. Veel Lima modellen werden vanaf nu onder de naam Hornby verkocht echter sinds kort worden er door Hornby weer een paar locomotieven en wagons onder de merknaam Lima verkocht (Lima Junior en Lima Expert).

( afbeelding links: bekend Lima model nu als Lima Junior £ 9.99 | afbeelding rechts: Lima Expert locomotief £ 168.99/ bron: Hornby website )

Zijn de treinen van HEMA identiek aan de treinen van Lima? Ja en nee, de door de HEMA verkochte locomotieven, accessoires en rails zijn volledig gelijk aan de onder het merk Lima verkochte exemplaren. De bij de accessoires geleverde handleiding toont zelfs de merknaam en het Lima logo. De door de HEMA verkochte wagons zijn ook van het merk Lima maar niet gelijkwaardig aan de door Lima zelf verkochte wagons. Zo kan het detailniveau van de detailering (beschildering, belettering) bij HEMA afwijken van Lima en zijn bij de wagons de wielen meestal in kunststof uitgevoerd. Daarnaast zijn er door Lima een paar modellen alleen voor HEMA uitgebracht waardoor deze niet te vergelijken zijn met de Lima tegenhangers. En vanzelfsprekend is de prijs van de door HEMA verkochte modellen veel voordeliger dan de door Lima verkochte modellen.

Detailering

Het gerucht gaat dat de door HEMA verkochte wagons (en soms locomotieven) kunnen afwijken in detailering van hun door Lima verkochte equivalenten. Persoonlijk is mij dit nog niet echt opgevallen dus ik zal mijn modellen binnenkort moeten gaan vergelijken met de door Lima verkochte modellen. Wel ken ik het voorbeeld van de diesellocomotief BR D6506 welke in 1977 tot 1979 werd verkocht met wit/gele neus maar die het in 1980 zonder gele verf op de neus moest stellen (gele verf ontbrak waardoor de neus nu wit/groen was).

( afbeelding links: oorspronkelijke D6506 verkocht door HEMA in 1978 en 1979 | afbeelding rechts: D6506 verkocht door HEMA in 1980 / bron: eigen foto’s )

Wielen

Bijna alle door de HEMA verkochte wagons waren voorzien van kunststof wielen (uitgezonderd de modellen in de jaren 60 en bijvoorbeeld de kraanwagon en de 10-assige wagons). Het uiterlijk van de kunststof wielen is in de loop der tijd minimaal één keer aangepast. De uiteinden van de assen van eerste generatie kunststof wielen hadden kleine puntvormige uiteinden waarmee de wielen in de behuizing klikte en ronddraaide. Bij de latere generatie kunststof wielen zijn deze punten aanzienlijk groter geworden (zie het middelste wiel op onderstaande foto). De door Lima onder de eigen merknaam verkochte wagons waren (bijna) altijd voorzien van metalen wielen. Alleen de allergoedkoopste sets van Lima hadden ook kunststof wielen.

( afbeelding links: kunststof wiel eerste generatie (Lucky Life) | afbeelding midden: kunststof wiel latere generatie (HEMA) | afbeelding rechts: metalen wiel Lima / bron: eigen foto’s )

Exclusieve modellen

Er zijn twee locomotieven bekend welke exclusief door de HEMA verkocht werden, allereerst de Franse elektrische locomotief uit de BB 9200 serie (1964) welke door de HEMA in het blauw werd verkocht zodat deze kon doorgaan als locomotief in de NS kleuren. Lima zelf verkocht enkel de groene variant (welke HEMA ook verkocht in 1962 en 1963). De blauwe HEMA BB 9210 variant met gele strepen is een fantasieuitvoering en heeft nooit in het echt gereden. Naast de BB 9210 heeft HEMA in 1980 de Britse diesellocomotief BR D6506 verkocht waarbij onderaan de neus de gele verf ontbrak en de te grote belettering en logo’s afkomstig waren van het spoor O model (schaal 1:76). Deze 1980 variant is door LIMA nooit onder de eigen merknaam verkocht. Zie ook de foto’s bovenaan deze pagina.

( afbeelding links: oorspronkelijke BB9210 verkocht door HEMA in 1962 en 1963 | afbeelding rechts: blauwe variant van de BB9210 verkocht door HEMA in 1964 / bron: eigen foto’s )

Prijs

Alle door de HEMA verkochte Lima modellen waren aanzienlijk goedkoper geprijst dan de modellen welke Lima onder de eigen merknaam verkocht. Zo betaalde je als consument voor de HEMA NS 1220 locomotief (catalogusnummer 1544 1633) in 1980 slechts hfl. 46,75 terwijl Lima ditzelfde model onder de eigen naam verkocht (catalogusnummer 208024LG) voor hfl. 61,50. Hierdoor was dezelfde locomotief bij Lima bijna 30% duurder dan bij de HEMA.

( afbeelding links: NS 1220 in Lima catalogus 1980 NL | afbeelding rechts: NS 1220 in HEMA catalogus 1980 / bron: catalogus 1980 Lima en HEMA )

HEMA treinen waren destijds bij aanschaf niet duur en tweedehands zijn ze dit (gelukkig) nog steeds niet. Geregeld krijg ik de vraag wat een goede prijs (verkoop/aankoop) is voor een HEMA locomotief, wagon of accessoire. Hier is geen eenduidig antwoord op te geven maar ik zal op deze pagina een paar richtlijnen noemen.

Allereerst is de waarde voor een verzamelaar welke een item echt aan zijn verzameling wil toevoegen vanzelfsprekend hoger dan de waarde voor iemand die gewoon een leuke locomotief aan zijn spoorbaan wilt toevoegen. Veel verzamelaars van HEMA treinen zijn er (nog) niet dus richt ik mij op deze pagina tot de doorsnee koper cq. verkoper. Bij de genoemde prijzen ga ik er vanuit dat het object geen beschadigingen heeft, compleet is en is voorzien van de originele verpakking en documentatie.

Startsets

Voor een startset uit de periode 1962-1970 is een prijs tussen de euro 10,00 en euro 20,00 reëel. Een startset uit de periode 1971-1979 zal iets meer opleveren met een prijs tussen de euro 20,00 en de euro 30,00. Voor een startset uit de periode 1980-1982 betaal je gemiddeld een prijs tussen de euro 25,00 en de euro 35,00.

Voor startsets met een Nederlandse locomotief wordt doorgaans iets meer betaald dan voor een startset met een buitenlandse (Belgische, Duitse, Franse of fantasie) locomotief.


Locomotieven

Afhankelijk van het type locomotief ligt de prijs tussen de euro 12,50 en de euro 20,00. Voor een NS 1220 wordt een enkele keer een wat hogere prijs betaald. Een jaren 60 stoomlocomotiefje zal veelal goedkoper zijn.


Wagons

Een 2-assige wagon wordt gemiddeld verkocht voor tussen de euro 3,50 en de euro 5,00. Een 4-assige wagon voor een prijs tussen de euro 5,00 en de euro 7,50. Voor de 10-assige wagons ligt de prijs tussen de euro 7,50 en de euro 10,00.


Accessoires

Bij de accessoires is de één wat meer waard dan de ander maar gemiddeld ligt de prijs tussen de euro 7,50 en de euro 15,00.


Rails

Van HEMA (en Lima) rails is er zoveel in omloop dat de waarde van deze rails (inclusief wissels, kruisingen, etc.) eigenlijk nihil is. De meeste modelspoorbaanliefhebbers geven voor hun spoorbaan de voorkeur aan een ander merk rails. Alleen een verzamelaar zou een misschien een klein bedrag willen betalen voor rails in de originele verpakking.


Catalogi

De waarde voor een Lucky Life of HEMA catalogus zit tussen de euro 3,50 en de euro 5,00. Catalogi uit de beginjaren 1962, 1963 en 1964 kunnen een paar euro meer waard zijn.

Verzamelaars

Bovengenoemde bedragen zijn richtlijnen, als ik als verzamelaar een bijzonder HEMA of Lucky Life model op internet te koop zie staan dan wil ik best wel eens wat hoger bieden. Soms denken mede verzamelaars daar dan helaas net zo over en wordt uiteindelijk een veel te hoge prijs betaald. Zie bijvoorbeeld het groene diesellocomotiefje met itemnummer 1605 op de afbeelding hieronder. Bij mijn weten komt itemnummer 1605 in geen enkele Lima of HEMA catalogus voor maar dit model is blijkbaar toch in de periode 1962-1964 (de periode met 4-cijferige nummers) verkocht als Lucky Life model. Dat model wil ik dan hebben en voor je het weet betaal je het viervoudige van de eigenlijke waarde.

Opmerkelijk

Regelmatig speur ik websites als marktplaats, tweedehands en ebay af, op zoek naar nieuwe HEMA en Lucky Life aanwinsten. Hierbij kom ik soms verkopers tegen welke de waarde van hun HEMA trein wat aan de hoge kant inschatten. Hieronder deel ik een paar leuke voorbeelden met jullie. Mijn favoriet voor nu is een Trans Europ Express startset uit 1966 met een vraagprijs van euro 165,00 (de door mij geschatte waarde ligt rond de euro 15,00).

Personentrein Trans Europ Express. Vraagprijs euro 165,00 / echte waarde +/- euro 15,00


HEMA NS-Set 88.15.3418 uit 1995. Vraagprijs euro 95,00 / echte waarde +/- euro 25,00


Lucky Life personentreinset uit de begin jaren 60. Vraagprijs euro 150,00 / echte waarde +/- euro 15,00


NS locomotief 1220 met 3 plan E wagons. Vraagprijs euro 65,00 / echte waarde +/- euro 30,00


HEMA goederentreinset uit eind jaren 60. Vraagprijs euro 75,00 / echte waarde +/- euro 15,00


Lucky Life personentreinset uit de begin jaren 60. Vraagprijs euro 75,00 / echte waarde +/- euro 15,00


HEMA diesellocomotief: BR D6506 uit 1980. Vraagprijs euro 150,00 / echte waarde +/- euro 17,50


HEMA Internationale Trein 1554 1115 uit 1981. Vraagprijs euro 125,00 / echte waarde +/- euro 30,00