Modeltreinen uit Vicenza
Een bezoek bij Lima thuis
D. Guarnieri
De naam Lima is inmiddels wereldwijd bekend en miljoenen mensen hebben thuis een miniatuurtrein van deze firma uit Vicenza. Lima begon zo’n twintig jaar geleden met de productie van modeltreinen, en was toen vooral gericht op lage verkoopprijzen. In de jaren daarna heeft Lima continu de productie verbeterd, waardoor steeds meer treinliefhebbers werden aangetrokken en tegelijkertijd zij hun goede verkoopprijzen konden handhaven. Dit alles is mogelijk dankzij een uitstekende organisatie. Het feit dat Lima momenteel de grootste miniatuurtreinfabrikant ter wereld is, is helaas niet erg bekend onder modelspoorliefhebbers. Het leek ons daarom buitengewoon interessant om het productieproces en technische oplossingen van deze grote fabrikant van spoorwegmodellen in een artikel te illustreren.
( afbeelding 1: Op de tafels van het technische kantoor begint het grote avontuur van het bouwen van een modelspoormodel. / bron: tijdschrift Ferrovie (nummer 218) )
De eerste fase voor de realisatie van een model begint, zoals altijd, op de tekentafels van het technische kantoor aan de via lmperiali (onthoudt overigens dat Lima twee fabrieken heeft: één in Vicenza en één in Isola Vicentina, een paar kilometer van de hoofdstad). Uit dit kantoor komen tekeningen, foto’s, documentatie en alles dat kan worden gebruikt voor de goede realisatie van een nieuw model. De keuzes van buitenlandse modellen worden gemaakt op basis van indicaties welke de Lima-vertegenwoordigers van de afzonderlijke landen doorgeven. Zij maken op hun beurt gebruik van kennis en informatie van de betreffende spoorwegmaatschappijen. Vaak bieden de spoorwegmaatschappijen ook de benodigde documentatie aan voor de modellen die gemaakt gaan worden. Voor de Italiaanse markt is de situatie net iets anders, een precieze kennis van de behoeften van modelspoorliefhebbers ontbreekt hier soms. Hierbij dient gezegd te worden dat Italiaanse modelspoorliefhebbers niet vaak hun verlangens of hun verwachtingen aangeven. Voorlopig produceert de fabriek daarom voornamelijk de nieuwe modellen die de FS heeft aangekocht zoals bijvoorbeeld de E.656 “Pendolino”.
( afbeelding 2: De afdeling waarin de mallen worden gemaakt. Op de voorgrond, een EDM-machine (red: Met een vonkverspanen kunnen vormen gemaakt worden uit geleidende metalen). / bron: tijdschrift Ferrovie (nummer 218) )
In de ontwerpfase wordt altijd geprobeerd om zoveel mogelijk onderdelen die al in productie zijn, zoals bijvoorbeeld wielen of de koppeling, her te gebruiken. Vooral een adequate positionering van de standaardmotor in de carrosserie kan soms, vanwege de vorm van het model, lastig zijn. Mocht de motor niet in de behuizing passen dan dient een geheel nieuwe motor ontworpen worden. Tot nu toe zijn de Lima technici er echter altijd in geslaagd de bestaande motor in de carrosserie te huisvesten.
Daarna wordt het model opgesplitst in verschillende delen om daar vervolgens de mallen voor te fabriceren, denk hierbij aan het frame, de carrosserie, het dak, etc. Hierbij is speciale aandacht voor alle details van het model. Er moet worden vastgesteld of het technisch mogelijk is om de details rechtstreeks in de mal te verwerken. Als dat niet mogelijk is dan dienen er voor de details afzonderlijke mallen gemaakt te worden en worden de details achteraf gemonteerd.
( afbeelding 3: Vorming van de frames voor tweeassige goederenwagens. / bron: tijdschrift Ferrovie (nummer 218) )
Deze keuzes worden naast technische redenen ook bepaald door het kostenaspect. Als voorzien wordt dat de realisatie van een bepaald detail te veel problemen gaat veroorzaakt dan wordt dit, indien de kosten laag gehouden dienen te worden, uiteraard niet uitgevoerd. In de regel worden er vooraf geen prototypen van de modellen gemaakt, behalve als de te reproduceren locomotief bijzonder lang is en er verwacht wordt dat er problemen kunnen optreden bij bijvoorbeeld het rijden door bochten en/of over wissels. Logischerwijs gelden deze problemen niet voor de goederenwagons en rijtuigen.
Nadat het ontwerp is voltooid, worden de mallen gemaakt. Deze mallen zijn belangrijk voor het fabricageproces en dienen zo nauwkeurig mogelijk te zijn. Grote stalen vormen worden gemaakt van de verschillende delen waarin het model eerder was opgedeeld (3,5 keer vergroot voor H0 en 5 keer vergroot voor N). Vervolgens worden middels deze mallen, met behulp van een pantograaf, de echte mallen in de gewenste schaal gegraveerd (wederom met een verhouding 3,5 of 5 tussen mal en mal). Voor de reproductie van details die niet in de mal kunnen worden verwerkt gebruikt Lima een zeer geperfectioneerd EDM-systeem (red: vonkverspaner). Nadat de mallen zijn gemaakt, kan het productieproces beginnen en worden met behulp van de mallen de verschillende delen van het schaalmodel gegoten.
( afbeelding 4: Montage van de details aan een Engelse stoomlocomotief. / bron: tijdschrift Ferrovie (nummer 218) )
Het vormen wordt uitgevoerd met speciale machines waarin polystyreenkorrels worden geplaatst in de kleur die het meest geschikt is voor de uiteindelijke kleuren van het model, bijvoorbeeld wit voor de koeltanks, zwart voor frames, grijs voor FS-coaches enzovoort. Deze machines hebben een productiecapaciteit van ongeveer 300 stuks per uur.
Laten we nu verder gaan met het de afdeling voor het verven en het opdrukken van de opschriften. Ook voor deze handeling is vooraf goede documentatie onmisbaar. Het verven wordt uitgevoerd middels een spuitsysteem. Indien een model meerkleurig is zijn er speciale maskers aanwezig die die moeten voorkomen dat de kleuren uitlopen maar tegelijkertijd de bewegingsvrijheid tijdens het spuiten moeten garanderen. De opdrukken worden aangebracht met een zeefdruksysteem. Bij eén systeem wordt eerst een pad in de gewenste kleur gedrenkt. Vervolgens wordt middels de pad de gewenste belettering op het plastic afdrukt. Een ander systeem werkt min of meer zoals een rotatiedrukmachine op papier werkt en hiermee kunnen verschillende opdrukken tegelijkertijd op het model worden aangebracht.
( afbeelding 5: Algemeen testen van de modellen. / bron: tijdschrift Ferrovie (nummer 218) )
De wikkeling van de motorankers wordt uitgevoerd met behulp van speciale automatische wikkelmachines. Andere machines maken de metalen wielen waarop de as wordt aangebracht inclusief de kunststof isolatielaag. Op dit punt zijn alle verschillende onderdelen klaar om te worden geassembleerd.
De assemblage wordt uitgevoerd in een ketting. Een groep arbeiders assembleert de motor op het chassis en test de contacten. Een tweede werkgroep bevestigt de “carrosserie” aan het frame door middel van schroeven of verbindingen, voegt de vereiste ballast toe en tests op een ovaal traject de werking van het model. Alle locomotieven doorlopen deze test. Het model is nu echter nog niet af. Een derde groep werknemers zorgt voor de afwerking en past de details toe die niet direct in de mallen konden worden meegenomen zoals de buffers, leuningen, enz. Voor het getrokken materiaal (wagens en rijtuigen) is de montage logischerwijs korter en eenvoudiger.
( afbeelding 6: Hermetische sluiting van de transformator in overeenstemming met de geldende veiligheidsnormen. / bron: tijdschrift Ferrovie (nummer 218) )
De montagesystemen in Lima zijn zeer doordacht waardoor producten snel in elkaar gezet kunnen worden. Dit helpt vanzelfsprekend ook om kosten te beheersen. In het bijzonder vindt de montage van de drijfstangen aan de wielen van de stoomlocomotieven in zeer korte tijd plaats. Deze taak wordt uitgevoerd door zeer gespecialiseerd personeel. Deze methodes in combinatie met de productiecapaciteit van de medewerkers laten dagelijks toe dat er tussen de 8.000 tot 10.000 locomotieven en tot 30.000 wagons en rijtuigen wordt geproduceerd!
Alle gemonteerde modellen worden in een magazijn geplaatst en wachten op inpakken. Hier worden alle stoomlocomotieven nogmaals gecontroleerd en getest. Voor de overige producten, inclusief elektromagnetische wissels, transformatoren en seinen worden monsters genomen en gecontroleerd. Als het percentage storingen een vooraf ingesteld maximum overschrijdt, wordt de volledige productie teruggestuurd naar de afdeling assemblage voor revisie.
( afbeelding 7: Inpakafdeling van de modellen en startsets. / bron: tijdschrift Ferrovie (nummer 218) )
Een speciale vermelding verdient de verpakking van de modellen. Lima produceert zijn eigen dozen van polystyreenschuim welke bijzonder stevig zijn. Het kartonnen deksel met cellofaanvensters biedt een direct zicht op het model.
De productie van de rails en transformatoren vindt ook plaats via geavanceerde technologie. Wat de elektromagnetische wissels betreft, wordt een handmatige en automatische controle uitgevoerd die het elektrische mechanisme verschillende keren in werking stelt. De transformatoren worden onderworpen aan drie verschillende controles. De eerste controle bestaat uit het controleren van de te leveren stroom en spanning. Tijdens de tweede controle wordt de apparatuur overladen met twee of drie keer de nominale belasting. Tot slot, bij de derde controle, na de hermetisch afsluiting van de behuizing van de nettransformator in verband met de veiligheidsregels, wordt een algemene controle uitgevoerd. Ook deze producten worden, net als de overige producten, opgeslagen in het magazijn in afwachting van verzending over de hele wereld. Verzending vindt plaats van Zweden tot Zuid-Afrika, van de Verenigde Staten tot Australië.
( afbeelding 8: Gieten van geëxpandeerde polystyreen-omhullingen die door Lima worden uitgevoerd in de fabriek van Isola Vicentina. / bron: tijdschrift Ferrovie (nummer 218) )
Ten slotte moet eraan worden herinnerd dat er bij Lima ook een afdeling is waar demonstratie- en tentoonstellingsmodellen worden gemaakt. Lima en zijn distributienetwerk zijn klaar om te voldoen aan de behoeften van grote en kleine modelspoorliefhebbers over de hele wereld!
Wij zijn van mening dat dit brede overzicht van de productie en de verschillende verwerkingsfasen van de Lima-modellen de modelspoorliefhebber hebben geïnteresseerd. De realisatie van elk product, zoals wij dat hebben gezien, toont het gebruik van de technologische mogelijkheden en het toepassen van constructieve oplossingen door zeer gespecialiseerd personeel.
We hebben eerder gezegd dat Lima wereldwijd de grootste fabrikant van modeltreinen is en dat de ontwerpers beschikbaar zijn om meer Italiaanse modellen te maken zodra zij van de modelspoorliefhebbers hier concrete vragen over krijgen. Het zou zonde zijn om er niet van dit aanbod te profiteren! Het is nu aan enthousiastelingen om zichzelf uit te spreken. Wij willen graag de woordvoerder zijn voor hun behoeften.
( afbeelding 9: De moderne inrichting van het verzendmagazijn. / bron: tijdschrift Ferrovie (nummer 218) )
Foto’s van pagina 631 tot pagina 635, in de volgorde van publicatie:
- Op de tafels van het technische kantoor begint het grote avontuur van het bouwen van een modelspoormodel.
- De afdeling waarin de mallen worden gemaakt. Op de voorgrond, een EDM-machine (red: Met een vonkverspanen kunnen vormen gemaakt worden uit geleidende metalen).
- Vorming van de frames voor tweeassige goederenwagens.
- Montage van de details aan een Engelse stoomlocomotief.
- Algemeen testen van de modellen.
- Hermetische sluiting van de transformator in overeenstemming met de geldende veiligheidsnormen.
- Inpakafdeling van de modellen en startsets.
- Gieten van geëxpandeerde polystyreen-omhullingen die door Lima worden uitgevoerd in de fabriek van Isola Vicentina.
- De moderne inrichting van het verzendmagazijn.
( bron: Modellismo i Ferrovie Italmodel 218 agosto/settembre 1978 )
Een bezoek bij Lima thuis
D. GuarnieriDe naam Lima is inmiddels wereldwijd bekend en miljoenen mensen hebben thuis een miniatuurtrein van deze firma uit Vicenza. Lima begon zo’n twintig jaar geleden met de productie van modeltreinen, en was toen vooral gericht op lage verkoopprijzen. In de jaren daarna heeft Lima continu de productie verbeterd, waardoor steeds meer treinliefhebbers werden aangetrokken en tegelijkertijd zij hun goede verkoopprijzen konden handhaven. Dit alles is mogelijk dankzij een uitstekende organisatie. Het feit dat Lima momenteel de grootste miniatuurtreinfabrikant ter wereld is, is helaas niet erg bekend onder modelspoorliefhebbers. Het leek ons daarom buitengewoon interessant om het productieproces en technische oplossingen van deze grote fabrikant van spoorwegmodellen in een artikel te illustreren.
( afbeelding 1: Op de tafels van het technische kantoor begint het grote avontuur van het bouwen van een modelspoormodel. / bron: tijdschrift Ferrovie (nummer 218) )
De eerste fase voor de realisatie van een model begint, zoals altijd, op de tekentafels van het technische kantoor aan de via lmperiali (onthoudt overigens dat Lima twee fabrieken heeft: één in Vicenza en één in Isola Vicentina, een paar kilometer van de hoofdstad). Uit dit kantoor komen tekeningen, foto’s, documentatie en alles dat kan worden gebruikt voor de goede realisatie van een nieuw model. De keuzes van buitenlandse modellen worden gemaakt op basis van indicaties welke de Lima-vertegenwoordigers van de afzonderlijke landen doorgeven. Zij maken op hun beurt gebruik van kennis en informatie van de betreffende spoorwegmaatschappijen. Vaak bieden de spoorwegmaatschappijen ook de benodigde documentatie aan voor de modellen die gemaakt gaan worden. Voor de Italiaanse markt is de situatie net iets anders, een precieze kennis van de behoeften van modelspoorliefhebbers ontbreekt hier soms. Hierbij dient gezegd te worden dat Italiaanse modelspoorliefhebbers niet vaak hun verlangens of hun verwachtingen aangeven. Voorlopig produceert de fabriek daarom voornamelijk de nieuwe modellen die de FS heeft aangekocht zoals bijvoorbeeld de E.656 “Pendolino”.
( afbeelding 2: De afdeling waarin de mallen worden gemaakt. Op de voorgrond, een EDM-machine (red: Met een vonkverspanen kunnen vormen gemaakt worden uit geleidende metalen). / bron: tijdschrift Ferrovie (nummer 218) )
In de ontwerpfase wordt altijd geprobeerd om zoveel mogelijk onderdelen die al in productie zijn, zoals bijvoorbeeld wielen of de koppeling, her te gebruiken. Vooral een adequate positionering van de standaardmotor in de carrosserie kan soms, vanwege de vorm van het model, lastig zijn. Mocht de motor niet in de behuizing passen dan dient een geheel nieuwe motor ontworpen worden. Tot nu toe zijn de Lima technici er echter altijd in geslaagd de bestaande motor in de carrosserie te huisvesten.
Daarna wordt het model opgesplitst in verschillende delen om daar vervolgens de mallen voor te fabriceren, denk hierbij aan het frame, de carrosserie, het dak, etc. Hierbij is speciale aandacht voor alle details van het model. Er moet worden vastgesteld of het technisch mogelijk is om de details rechtstreeks in de mal te verwerken. Als dat niet mogelijk is dan dienen er voor de details afzonderlijke mallen gemaakt te worden en worden de details achteraf gemonteerd.
( afbeelding 3: Vorming van de frames voor tweeassige goederenwagens. / bron: tijdschrift Ferrovie (nummer 218) )
Deze keuzes worden naast technische redenen ook bepaald door het kostenaspect. Als voorzien wordt dat de realisatie van een bepaald detail te veel problemen gaat veroorzaakt dan wordt dit, indien de kosten laag gehouden dienen te worden, uiteraard niet uitgevoerd. In de regel worden er vooraf geen prototypen van de modellen gemaakt, behalve als de te reproduceren locomotief bijzonder lang is en er verwacht wordt dat er problemen kunnen optreden bij bijvoorbeeld het rijden door bochten en/of over wissels. Logischerwijs gelden deze problemen niet voor de goederenwagons en rijtuigen.
Nadat het ontwerp is voltooid, worden de mallen gemaakt. Deze mallen zijn belangrijk voor het fabricageproces en dienen zo nauwkeurig mogelijk te zijn. Grote stalen vormen worden gemaakt van de verschillende delen waarin het model eerder was opgedeeld (3,5 keer vergroot voor H0 en 5 keer vergroot voor N). Vervolgens worden middels deze mallen, met behulp van een pantograaf, de echte mallen in de gewenste schaal gegraveerd (wederom met een verhouding 3,5 of 5 tussen mal en mal). Voor de reproductie van details die niet in de mal kunnen worden verwerkt gebruikt Lima een zeer geperfectioneerd EDM-systeem (red: vonkverspaner). Nadat de mallen zijn gemaakt, kan het productieproces beginnen en worden met behulp van de mallen de verschillende delen van het schaalmodel gegoten.
( afbeelding 4: Montage van de details aan een Engelse stoomlocomotief. / bron: tijdschrift Ferrovie (nummer 218) )
Het vormen wordt uitgevoerd met speciale machines waarin polystyreenkorrels worden geplaatst in de kleur die het meest geschikt is voor de uiteindelijke kleuren van het model, bijvoorbeeld wit voor de koeltanks, zwart voor frames, grijs voor FS-coaches enzovoort. Deze machines hebben een productiecapaciteit van ongeveer 300 stuks per uur.
Laten we nu verder gaan met het de afdeling voor het verven en het opdrukken van de opschriften. Ook voor deze handeling is vooraf goede documentatie onmisbaar. Het verven wordt uitgevoerd middels een spuitsysteem. Indien een model meerkleurig is zijn er speciale maskers aanwezig die die moeten voorkomen dat de kleuren uitlopen maar tegelijkertijd de bewegingsvrijheid tijdens het spuiten moeten garanderen. De opdrukken worden aangebracht met een zeefdruksysteem. Bij eén systeem wordt eerst een pad in de gewenste kleur gedrenkt. Vervolgens wordt middels de pad de gewenste belettering op het plastic afdrukt. Een ander systeem werkt min of meer zoals een rotatiedrukmachine op papier werkt en hiermee kunnen verschillende opdrukken tegelijkertijd op het model worden aangebracht.
( afbeelding 5: Algemeen testen van de modellen. / bron: tijdschrift Ferrovie (nummer 218) )
De wikkeling van de motorankers wordt uitgevoerd met behulp van speciale automatische wikkelmachines. Andere machines maken de metalen wielen waarop de as wordt aangebracht inclusief de kunststof isolatielaag. Op dit punt zijn alle verschillende onderdelen klaar om te worden geassembleerd.
De assemblage wordt uitgevoerd in een ketting. Een groep arbeiders assembleert de motor op het chassis en test de contacten. Een tweede werkgroep bevestigt de “carrosserie” aan het frame door middel van schroeven of verbindingen, voegt de vereiste ballast toe en tests op een ovaal traject de werking van het model. Alle locomotieven doorlopen deze test. Het model is nu echter nog niet af. Een derde groep werknemers zorgt voor de afwerking en past de details toe die niet direct in de mallen konden worden meegenomen zoals de buffers, leuningen, enz. Voor het getrokken materiaal (wagens en rijtuigen) is de montage logischerwijs korter en eenvoudiger.
( afbeelding 6: Hermetische sluiting van de transformator in overeenstemming met de geldende veiligheidsnormen. / bron: tijdschrift Ferrovie (nummer 218) )
De montagesystemen in Lima zijn zeer doordacht waardoor producten snel in elkaar gezet kunnen worden. Dit helpt vanzelfsprekend ook om kosten te beheersen. In het bijzonder vindt de montage van de drijfstangen aan de wielen van de stoomlocomotieven in zeer korte tijd plaats. Deze taak wordt uitgevoerd door zeer gespecialiseerd personeel. Deze methodes in combinatie met de productiecapaciteit van de medewerkers laten dagelijks toe dat er tussen de 8.000 tot 10.000 locomotieven en tot 30.000 wagons en rijtuigen wordt geproduceerd!
Alle gemonteerde modellen worden in een magazijn geplaatst en wachten op inpakken. Hier worden alle stoomlocomotieven nogmaals gecontroleerd en getest. Voor de overige producten, inclusief elektromagnetische wissels, transformatoren en seinen worden monsters genomen en gecontroleerd. Als het percentage storingen een vooraf ingesteld maximum overschrijdt, wordt de volledige productie teruggestuurd naar de afdeling assemblage voor revisie.
( afbeelding 7: Inpakafdeling van de modellen en startsets. / bron: tijdschrift Ferrovie (nummer 218) )
Een speciale vermelding verdient de verpakking van de modellen. Lima produceert zijn eigen dozen van polystyreenschuim welke bijzonder stevig zijn. Het kartonnen deksel met cellofaanvensters biedt een direct zicht op het model.
De productie van de rails en transformatoren vindt ook plaats via geavanceerde technologie. Wat de elektromagnetische wissels betreft, wordt een handmatige en automatische controle uitgevoerd die het elektrische mechanisme verschillende keren in werking stelt. De transformatoren worden onderworpen aan drie verschillende controles. De eerste controle bestaat uit het controleren van de te leveren stroom en spanning. Tijdens de tweede controle wordt de apparatuur overladen met twee of drie keer de nominale belasting. Tot slot, bij de derde controle, na de hermetisch afsluiting van de behuizing van de nettransformator in verband met de veiligheidsregels, wordt een algemene controle uitgevoerd. Ook deze producten worden, net als de overige producten, opgeslagen in het magazijn in afwachting van verzending over de hele wereld. Verzending vindt plaats van Zweden tot Zuid-Afrika, van de Verenigde Staten tot Australië.
( afbeelding 8: Gieten van geëxpandeerde polystyreen-omhullingen die door Lima worden uitgevoerd in de fabriek van Isola Vicentina. / bron: tijdschrift Ferrovie (nummer 218) )
Ten slotte moet eraan worden herinnerd dat er bij Lima ook een afdeling is waar demonstratie- en tentoonstellingsmodellen worden gemaakt. Lima en zijn distributienetwerk zijn klaar om te voldoen aan de behoeften van grote en kleine modelspoorliefhebbers over de hele wereld!
Wij zijn van mening dat dit brede overzicht van de productie en de verschillende verwerkingsfasen van de Lima-modellen de modelspoorliefhebber hebben geïnteresseerd. De realisatie van elk product, zoals wij dat hebben gezien, toont het gebruik van de technologische mogelijkheden en het toepassen van constructieve oplossingen door zeer gespecialiseerd personeel.
We hebben eerder gezegd dat Lima wereldwijd de grootste fabrikant van modeltreinen is en dat de ontwerpers beschikbaar zijn om meer Italiaanse modellen te maken zodra zij van de modelspoorliefhebbers hier concrete vragen over krijgen. Het zou zonde zijn om er niet van dit aanbod te profiteren! Het is nu aan enthousiastelingen om zichzelf uit te spreken. Wij willen graag de woordvoerder zijn voor hun behoeften.
( afbeelding 9: De moderne inrichting van het verzendmagazijn. / bron: tijdschrift Ferrovie (nummer 218) )
Foto’s van pagina 631 tot pagina 635, in de volgorde van publicatie:
- Op de tafels van het technische kantoor begint het grote avontuur van het bouwen van een modelspoormodel.
- De afdeling waarin de mallen worden gemaakt. Op de voorgrond, een EDM-machine (red: Met een vonkverspanen kunnen vormen gemaakt worden uit geleidende metalen).
- Vorming van de frames voor tweeassige goederenwagens.
- Montage van de details aan een Engelse stoomlocomotief.
- Algemeen testen van de modellen.
- Hermetische sluiting van de transformator in overeenstemming met de geldende veiligheidsnormen.
- Inpakafdeling van de modellen en startsets.
- Gieten van geëxpandeerde polystyreen-omhullingen die door Lima worden uitgevoerd in de fabriek van Isola Vicentina.
- De moderne inrichting van het verzendmagazijn.